Zmiany w ustawach

W ostatnim czasie coraz bardziej paląca staje się potrzeba nowelizacji aktów prawnych związanych z ochroną przyrody. Polskie Towarzystwo Ochrony Przyrody „Salamandra” opracowało propozycje zmian w trzech ustawach (o ochronie przyrody, o lasach i Prawo łowieckie) oraz jednym rozporządzeniu Rady Ministrów (o zasadach gospodarki finansowej PGL Lasy Państwowe).

Zdecydowana większość zaproponowanych korekt dotyczy uwzględnienia w prawie zwiększającej się roli organizacji społecznych w ochronie przyrody i środowiska. Szczególnie ważna jest grupa propozycji obejmujących wprowadzenie do oficjalnego systemu obszarów chronionych ze względów przyrodniczych nowej formy ochrony prawnej - społecznych ostoi przyrody. Są one tu rozumiane jako obiekty przyrodnicze stanowiące własność (lub będące w użytkowaniu) i chronione przez organizacje społeczne statutowo zajmujące się ochroną przyrody.

Powstały już w Polsce pierwsze społeczne ostoje przyrody, znajdujące się w użytkowaniu organizacji pozarządowych. Wiele z nich posiada bardzo wysokie walory przyrodnicze. Niestety forma ta jest jeszcze niezbyt popularna i nie rozwija się zbyt dynamicznie. Główną przeszkodą jest całkowity brak prawnego umocowania tego rodzaju obiektów ochronnych. Podczas gdy państwowe rezerwaty mogą liczyć na dotacje i ulgi podatkowe, właściciele ostoi prywatnych muszą płacić normalne podatki leśne lub rolne. Na chronionych w ten sposób terenach mogą być organizowane polowania, a własność prywatna nie chroni wystarczająco tych obiektów przed planowanymi inwestycjami, mogącymi doprowadzić do unicestwienia walorów stanowiących cel ochrony.

Społeczne ostoje przyrody mogą być obszarami bardzo różnorodnymi. Tą formą ochrony można objąć zarówno fragment fortu stanowiący zimowisko nietoperzy, duży obszar łąk, jezioro, dolinę rzeczną, jak i niemal każdy inny typ obiektu, który posiada, albo pod wpływem działań adaptacyjnych lub renaturyzacyjnych może uzyskać walory przyrodnicze. Społeczne ostoje przyrody mogą też w o wiele większym stopniu niż inne, „państwowe” formy ochronne stanowić miejsca realizacji różnego rodzaju ochrony czynnej - w tym także być „poligonem” do testowania prac o charakterze nowatorskim. Ostoje mogą także w większej mierze niż rezerwaty służyć różnym formom edukacji przyrodniczej. To organizacje powinny decydować o tym, co stanowi główny cel ochrony ostoi i jakie działania ochronne są w niej podejmowane.

Skoro społeczne ostoje przyrody mają uzyskać pewne „przywileje” prawne, wśród propozycji zmian w ustawach uwzględniono także system zabezpieczeń, gwarantujący trwałość ochrony oraz zapobiegający nadużyciom.

Pozostaje jeszcze wiele aktów prawnych dotyczących przyrody i jej ochrony, które wymagają pilnej reformy. Dotyczy to np. ustawy o ochronie zwierząt, ustawy o rybactwie śródlądowym, ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz wielu innych. Należy mieć nadzieję, że przy przygotowywaniu tych reform w większym niż do tej pory stopniu będzie się korzystało ze współpracy z organizacjami społecznymi.

Redakcja

W rozpropagowaniu propozycji pomogło Global Environment Facility / Small Grants Programme.