Polskie przyrodnicze organizacje pozarządowe przesłały Komisji Europejskiej alternatywną koncepcję krajowej sieci Natura 2000, szczegółowo omawiając niedostaki propozycji rządowej.

Zgodnie z postanowieniami Dyrektyw Wspólnoty Europejskiej - Ptasiej i Siedliskowej, Natura 2000 to spójna Europejska Sieć Ekologiczna, której celem jest zachowanie rodzajów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków ważnych dla Wspólnoty. Rodzaje siedlisk przyrodniczych oraz gatunki będące przedmiotami ochrony są wymienione w odpowiednich załącznikach do obu Dyrektyw. Każde państwo samo przygotowuje propozycję sieci na swoim terytorium. Lista proponowanych specjalnych obszarów ochrony siedlisk powinna być ustalona na podstawie kryteriów określonych w Załączniku III do Dyrektywy Siedliskowej. Prace nad zaprojektowaniem sieci Natura 2000 w Polsce, w części dotyczącej specjalnych obszarów ochrony siedlisk, na szerszą skalę rozpoczęły się w 2000 r., a z największym natężeniem trwały w latach 2002–2003.
W maju 2004 r. polski Minister Środowiska, w uzgodnieniu z całym Rządem Rzeczpospolitej Polskiej, przesłał Komisji Europejskiej listę 184 proponowanych specjalnych obszarów ochrony siedlisk, o łącznej powierzchni zaledwie 11 716 km2, czyli ok. 3,7% powierzchni Polski, i 72 obszary specjalnej ochrony ptaków o łącznej powierzchni 33 128 km2, czyli 7,8% pow. kraju. Wybór dokonany przez Ministerstwo Środowiska był na okres 5 dni udostępniony do „konsultacji społecznej”, jednak żadna z licznie zgłoszonych uwag nie została uwzględniona.

W związku z tym, że większość przyrodników źle oceniło propozycję rządową, 4 organizacje – Klub Przyrodników, PTOP „Salamandra”, WWF Polska i OTOP – podjęły się oceny, czy ta koncepcja pozwoli na skuteczną ochronę tych gatunków i siedlisk, które wymienione są w Dyrektywach Siedliskowej i Ptasiej. Wynikiem tej pracy jest raport (tzw. Shadow List) przesłany w ostatnich dniach do Komisji Europejskiej i Europejskiego Ośrodka Tematycznego w Paryżu - instytucji odpowiedzialnych za wdrażanie Natury 2000 w Unii Europejskiej - oraz do Ministra Środowiska. Bardzo dziękujemy wszystkim, którzy przekazali swoje dane i opinie dotyczące poszczególnych gatunków i w ten sposób przyczynili się do odpowiednio wysokiego poziomu opracowania. Zdajemy sobie sprawę z tego, że w tak krótkim czasie nie udało się dotrzeć do wielu danych i stworzona koncepcja uzupełnienia propozycji rządowej zapewne nie jest kompletna. Mamy jednak nadzieję, że zdecydowanie pomoże w stworzeniu optymalnej sieci obszarów Natura 2000, a to było najważniejszym celem tego opracowania.

Koncepcja proponowana przez nasze organizacje zakłada dodanie 152 obszarów dla skutecznego spełnienia celu Dyrektywy Siedliskowej oraz 69 w związku z Dyrektywą Ptasią. Proponujemy także korektę granic niektórych obszrów zaproponowanych przez Rząd. W sumie (propozycja rządowa i dodatkowe obszary Shadow List) obszary te stanowią odpowiednio 9,4% i 15% powierzchni kraju.

Radosław Dzięciołowski