Ministerstwo Środowiska proponuje wykreślenie z list gatunków chronionych wielu gatunków roślin i grzybów. W zamian, niektóre gatunki zwierząt miałoby być objęte ochroną podwójną – jednoczenie ścisłą i częściową.

W drugiej połowie czerwca odbyły się konsultacje społeczne nowych projektów rozporządzeń w sprawie ochrony gatunkowej. Niestety – w ostatnich latach nad projektami aktów prawnych związanych z ochroną przyrody ciąży jakieś fatum. Trzeba przyznać, że treść ustawy o ochronie przyrody w obecnym brzmieniu nie ułatwia zadania. Ale żeby aż tak schrzanić?

Gdyby projekt rozporządzenia w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt wszedł w życie w proponowanym brzmieniu, niektóre gatunki byłyby jednocześnie objęte ochroną ścisłą i częściową. W stosunku do tych objętych ochroną częściową zaproponowano co prawda zakaz „pozyskiwania” ze stanu dzikiego, ale uznano, że to jest wystarczające i zakazy posiadania czy sprzedaży nielegalnie schwytanych czy zabitych zwierząt nie są potrzebne. Przy braku obowiązku wykazywania pochodzenia przetrzymywanych czy sprzedawanych okazów, takie unormowanie byłoby całkiem nieskuteczne.

Rozporządzenie to nosi wyraźny ślad tego, jak bardzo starano się nie narazić leśnikom. Odstępstwo od zakazów uszkadzania u zrywania (sic!) chronionych roślin i grzybów, a nawet niszczenia ich siedlisk w ramach działań z zakresu gospodarki leśnej, zaproponowano wprowadzić nie tylko nawet w stosunku do gatunków krytycznie zagrożonych, mających w lasach zaledwie pojedyncze stanowiska w skali kraju, ale na wszelki wypadek także w odniesieniu do gatunków łąkowych, wysokogórskich a nawet… glonów morskich i słodkowodnych!

Wrócono do praktyki, że tworząc projekty list gatunków chronionych zasięgnięto opinii różnych ekspertów, bez narzucenia im, czym mają się kierować. Ich opracowań nie upubliczniono, ale najwyraźniej uwzględniono. Niektórzy kierowali się zapewne kryteriami wyboru gatunków do ochrony, opracowanymi w 2003 r. przez Państwową Radę Ochrony Przyrody. W przypadku niektórych grup gatunków (np. zwierzęta, mszaki) zmiany są więc drobne i wydają się w większości akceptowalne. Jednak wygląda na to, że kilku innych postanowiło wybrać gatunki według odmiennego, własnego klucza. Dotyczy to zwłaszcza grzybów czy roślin. W przypadku roślin naczyniowych uznano np., że można wyłączyć spod ochrony gatunki, które występują głównie na terenie parków narodowych czy rezerwatów – wszak tam obowiązuje zakaz niszczenia roślin i grzybów. Takie podejście wydaje się wskazywać na brak znajomości praktycznych aspektów egzekucji przepisów. Zapomniano, że samo wprowadzenie zakazu nie roztacza nad wszystkimi roślinami skutecznej ochrony. Nie da się np. przy stanowiskach wszystkich rzadkich, ale atrakcyjnych komercyjnie gatunków postawić strażnika. Przy braku ochrony gatunkowej, jeśli na bazarach pojawią się produkty z wyjętych spod ochrony zagrożonych wyginięciem gatunków rosnących na terenach chronionych, nie można tego będzie skutecznie ścigać. Stąd przykładowo te gatunki, które są rzadkie, a jednocześnie narażone na celowe zrywanie (np. do celów ozdobnych, spożywczych czy medycyny tradycyjnej), powinny bezwzględnie pozostać pod ochroną gatunkową. W przypadku tego kryterium uwidacznia się też niekonsekwencja zastosowanego podejścia. Np. szarotkę alpejską – symbol ochrony gatunkowej roślin – zaproponowano wyjąć spod ochrony. Ale świstaka, czy kozicę tatrzańską – gatunki które też występują praktycznie jedynie na terenie parku narodowego – pod ochroną proponuje się pozostawić (na szczęście!).

Trzeba jednak przyznać, że nie wszystko w tych projektach jest złe. Zaproponowano też kilka korzystnych rozwiązań, pozwalających wierzyć, że autorzy mieli dobre chęci, a jakość omawianych propozycji wynika nie ze złej woli, lecz z niedostatku wiedzy i doświadczenia. Podjęliśmy się więc trudu szczegółowego wskazania dostrzeżonych błędów i wskazania przykładowych sposobów ich usunięcia. Poniżej zamieszczamy naszą opinię tej sprawie. Czy nasza ocena intencji jest słuszna i uwagi zostaną uwzględnione – czas pokaże.

Projekty rozporządzeń są dostępne na stronie Ministerstwa Środowiska:

• Projekt rozporządzenia w sprawie ochrony gatunkowej roślin
• Projekt rozporządzenia w sprawie ochrony gatunkowej grzybów
• Projekt rozporządzenia w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt

Załączniki:

Plik	Opis	Rozmiar
Opinia PTOP Salamandra	Opinia o projektach rozporządzeń w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt	465 Kb