Poniższy artykuł został sprowokowany przez kilkanaście zgłoszeń otrzymanych przez nas w ciągu ostatnich 24 godzin. Przez najbliższy, długi majowy weekend, będzie ich jeszcze wiele. Spotkanie z nietoperzem może przydarzyć się każdemu. Mieszkają w pobliżu ludzi przez cały rok. Zarówno w wypróchniałych dziuplach w drzewach, jak i coraz częściej we wszelkiego typu budynkach. W miastach i wsiach co najmniej okresowo występują wszystkie z 27 gatunków żyjących w Polsce. Jak się takim wypadku zachować?

Nietoperz leżący na ziemi lub zawieszony gdzieś nisko na nią to prawie zawsze zwierzę z jakiegoś powodu wymagające specjalistycznej pomocy. Natomiast dla osoby, która go znajduje, to często pierwszy taki przypadek w życiu. Na szczęście nie musi samodzielnie decydować, jak w tej sytuacji postąpić. Ocena stanu dzikiego zwierzęcia wymaga doświadczenia, a nietoperze to ssaki bardzo nietypowe. W przypadku jakiejkolwiek sytuacji związanej z nietoperzami możemy zadzwonić np. pod całodobowy numer nietoperzowy Polskiego Towarzystwa Ochrony Przyrody SALAMANDRA 604-83-65-83. Eksperci wypytają o szczegóły, czasem poproszą o przesłanie zdjęć, następnie udzielą potrzebnych informacji. Jeśli trzeba, skontaktują z lokalnym specjalistą lub instytucją, albo pomogą zorganizować dla zwierzaka transport. Obecnie w różnych rejonach Polski jest coraz więcej osób mających doświadczenie w pomaganiu nietoperzom. Rośnie też liczba miejscowości, w których funkcjonariusze ekopatrolu straży gminnej przyjmują zgłoszenia dotyczące nietoperzy, a stan zwierzęcia oceniany jest przez wykwalifikowanego lekarza weterynarii.

Po co reagować?

Jeśli nietoperza znaleźliśmy poza budynkiem w miejscu dla niego niebezpiecznym, np. na ziemi albo bardzo nisko nad nią, oznacza to, że najprawdopodobniej nie może on latać. Takie zwierzę bez pomocy często nie przeżyje. O ile w lesie czy z dala od siedzib ludzkich można uznać, że zapewne jest to sytuacja naturalna, jeden z przejawów powszechnego cyklu życia i śmierci, to inaczej przedstawia się to na terenach zabudowanych czy często uczęszczanych przez ludzi. Po pierwsze – w większości wypadków taki nietoperz jest poszkodowany właśnie w wyniku działalności człowieka. Po drugie – pozostawiony samemu sobie zapewne wkrótce będzie miał do czynienia z innymi przedstawicielami gatunku Homo sapiens – do części z których imiesłów „myślący” powinien być uzupełniony o przysłówek „inaczej”. Zagrażać będą mu także koty, pojazdy i inne wytwory naszej cywilizacji. Jeśli zaś nietoperza znajdujemy w pomieszczeniu, w którym byśmy się go nie spodziewali (np. naszym mieszkaniu, sklepie czy inny lokalu regularnie użytkowanym) – zapewne jest to osobnik zabłąkany, mający trudności z uwolnieniem się.

Wypuszczenie takiego napotkanego nietoperza w lesie czy bunkrze prawdopodobnie nie poprawi jego sytuacji. Chory, ranny, wycieńczony czy osłabiony nie będzie mógł zdobyć pokarmu i zginie. Pod specjalistyczną opiekę powinno też trafić każde zwierzę, które miało bezpośredni kontakt z kotem i może być ranne, nawet jeśli w chwili znalezienia nie ma ono kłopotów z poruszaniem się. W przeciwnym wypadku zapewne padnie na ogólnoustrojową infekcję w ciągu kilku dni.

Najpierw zabezpiecz!

Nietoperz zauważony gdzieś w dzień, niezależnie od pory roku i pogody, zwykle będzie na początku niemrawy i odrętwiały. Jest to typowe dla tych zwierząt z naszej strefy klimatycznej i może nie mieć związku z jego ogólnym stanem. O ile tylko nietoperz nie jest skrajnie wycieńczony, rozbudzi się w ciągu kilku - kilkudziesięciu minut od chwili pierwszego kontaktu. Wówczas może nagle stać się bardzo aktywny i ruchliwy, a nawet zacząć latać. Jeśli skutecznie odleci – pozostaje nam mieć nadzieję, że sobie poradzi, ale jeśli mimo prób nie odleci lub wyląduje nieopodal, będzie to zwykle oznaczało, że jego stan mu na to nie pozwala.

Dlatego aby pomóc najlepiej jest w pierwszej kolejności zauważonego nietoperza zabezpieczyć. Ewentualnie tuż przedtem warto my zrobić komórką zdjęcie – może się przydać przy dalsyzhc konsultacjach. Oczywiście żadnych dzikich zwierząt, w tym nietoperzy, nie należy dotykać gołymi rękami. Jest to ogólna, bardzo dobra zasada bezpieczeństwa. Pomagając należy pamiętać również o sobie. Schwytać zwierzaka możemy np. poprzez zagarniecie go do zamykanego pudełka. Jeśli zabezpieczenie z jakiś przyczyn jest niemożliwe, najlepiej go nie ruszać, tylko od razu skontaktować się ze specjalistą.

Gdy już zamkniemy nietoperza w kartoniku, możemy spokojnie poszukać informacji, skontaktować się ze ekspertami i zadecydować o dalszych działaniach. Zwierzę w tym czasie nie zniknie, nie przemieści się np. w głąb budynku ani nie dozna krzywdy ze strony ludzi lub innych zwierząt. Zamknięte może spokojnie poczekać na przyjazd straży gminnej lub zostać przetransportowane do ośrodka rehabilitacji dzikich zwierząt.

Gdzie uzyskać poradę?

Polskie Towarzystwo Ochrony Przyrody SALAMANDRA od 5 lat obsługuje całodobową nietoperzową linię telefoniczną. Korzysta z niej coraz więcej osób. W roku 2023 odebraliśmy ponad 1000 zgłoszeń. W całej Polsce nietoperzom pomagają też dziesiątki specjalistów i coraz liczniejsi wolontariusze. Powstają też kolejne ośrodki rehabilitacji udzielające pomocy także nietoperzom. Dzięki nim wszystkim sposób traktowania w Polsce poszkodowanych nietoperzy coraz mniej odbiega od tego, na jaki ze strony ludzi mogą liczyć ptaki.

Jak inaczej można pomóc?

Każdy możne nam pomóc pomagać ludziom i nietoperzom w unikaniu konfliktów między nimi:
- przekaż na ten cel 1,5% podatku (KRS 0000117212, więcej informacji TUTAJ);
- wpłać darowiznę (np. przez BLIK na nietoperzowy numer alarmowy 604836583, nr konta do przelewów TUTAJ);
- zostań wolontariuszem i uzupełnij sieć osób pomagających nietoperzom w całej Polsce (formularz wraz z opisem zasad TUTAJ);
- udostępniaj w mediach społecznościowych apele o pomoc w transporcie poszkodowanych nietoperzy i treści edukacyjne publikowane na naszym profilu.

Działania edukacyjne, interwencje dotyczące nietoperzy w budynkach oraz poradnictwo telefoniczne do końca kwietnia 2024 r. prowadzimy w ramach projektu „GACEK – kompleksowy program podnoszenia świadomości społecznej na temat ekosystemów stanowiących siedliska nietoperzy”, dofinansowanego przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Mechanizmu Finansowego EOG i Norweskiego Mechanizmu Finansowego na lata 2014–2021 oraz z Budżetu Państwa.