Jeszcze o „lotnikach ciemności”
Poprzednie cztery artykuły nie wyczerpują oczywiście wszystkich działań na rzecz ochrony nietoperzy podejmowanych w ostatnim półroczu przez „Salamandrę”.
Bardzo dużo pracy, jak co roku, pochłonęła zimowa akcja inwentaryzacji zimowisk nietoperzy. Wraz z Kołami „Salamandry” w Szczecinie i Gdańsku objęliśmy nią praktycznie całą Wielkopolskę, Pomorze i część Ziemi Lubuskiej. Otrzymane wyniki posłużą do dobrego zaplanowania i realizacji działań ochronnych. W przypadku zimowisk w poznańskich fortach inwentaryzacja miała już na celu głównie sprawdzenie skutków naszych dotychczasowych działań ochronnych. Z przyjemnością stwierdziliśmy, że we wszystkich fortach, które udało się nam skutecznie zabezpieczyć specjalnymi kratami, liczba zimujących nietoperzy znacząco zwiększyła się (średnio aż o 12%!).
Członkowie „Salamandry” umieszczają tablice informacyjne przy zabezpieczonych przez Towarzystwo zimowiskach nietoperzy |
Budynki stacji transformatorowych mogą stanowić schronienie dla letnich kolonii nietoperzy |
W dniach 15 - 17 stycznia oraz 13 - 15 marca br. „Salamandra” wzięła udział w akcjach liczenia nietoperzy w Międzyrzeckim Rejonie Umocnionym. Było to związane z badaniami prowadzonymi przez wrocławskich chiropterologów dla celu przygotowania planu ochrony rezerwatów nietoperzy „Nietoperek” i „Nietoperek II”, które obejmują międzyrzeckie podziemia. Podobnie jak jesienią 1998 r., w akcjach tych uczestniczyli także nasi wolontariusze, którzy doskonalili swoje „nietoperzowe” umiejętności.
Rozpoczęliśmy wprowadzanie systemu licencji chiropterologicznych. Osoby, które od kilku już lat uczestniczą w badaniach nietoperzy i zdadzą egzaminy praktyczne i teoretyczne, otrzymują od nas licencję uprawniającą do samodzielnego prowadzenia inwentaryzacji zimowych, kontroli letnich kolonii i odłowów nietoperzy w sieci (każda z tych czynności wymaga osobnych licencji). Na razie są to wewnętrzne dokumenty „Salamandry” i nie zwalniają one od obowiązku posiadania oddzielnych zezwoleń z Ministerstwa Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa. Zezwolenie takie posiada jednak „Salamandra” jako organizacja. Obecnie podejmujemy starania, aby ów system licencji został oficjalnie zaakceptowany i przyjęty przez Ministerstwo. Podobny system działa już np. w przypadku badań ornitologicznych.
Przez cały czas podejmujemy liczne działania interwencyjne związane z nietoperzami. Uwalniamy zwierzęta uwięzione pomiędzy okiennicami, pomagamy łapać i wypuszczać nietoperze, które dostały się do mieszkań oraz biur i nie mogą znaleźć drogi wylotu itp. (zobacz też: Zimowy gość). Z jednym z ciekawszych przypadków spotkaliśmy się w jednej z wsi położonych w gminie Syców. Na strychu tamtejszej zabytkowej wieżyczki trafostacji od lat znajduje się kolonia ok. 200 nietoperzy. Wydaje się, że zupełnie nie przeszkadza im sąsiedztwo urządzeń i plątaniny przewodów, w których płynie prąd o napięciu tysięcy Volt (strych na szczęście jest oddzielony od właściwego pomieszczenia trafostacji). Energetyka Kaliska planuje przeprowadzenie remontu tej budowli. Zostanie on wykonany w ścisłym porozumieniu ze specjalistami z „Salamandry”, w takim terminie i w taki sposób, aby nie zaszkodzić nietoperzom.
Nocki duże zimujące w rezerwacie „Nietoperek” |
Zimowe liczenie nietoperzy w Międzyrzeckim Rejonie Umocnionym |
Zapewne w wyniku uznania naszych dotychczasowych działań na rzecz nietoperzy, w tym roku przypadł nam w udziale zaszczyt zorganizowania XIII Ogólnopolskiej Konferencji Chiropterologicznej. Odbędzie się ona w dniach 5-7 listopada. Chętnych do wzięcia udziału w Konferencji lub pomocy w jej organizowaniu prosimy o kontakt z naszym biurem.
Redakcja
GACKI 1999
„Salamandra” włączyła się wraz ze swoimi wolontariuszami w prace związane z Ogólnopolskim Konkursem Plastycznym dla Dzieci GACKI 1999 pt.: „Nietoperze - zwierzęta nieznane”, organizowanym przez Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Nietoperzy oraz Centrum Kultury Zamek w Poznaniu.
Wejscie do „Groty”, w której zlokalizowana była wystawa pokonkursowa
Fot. Andrzej Kepel
Konkurs miał na celu popularyzację informacji o nietoperzach, ich zagrożeniach i potrzebie ochrony oraz inspirowanie do samodzielnego pogłębiania wiedzy przyrodniczej. W maju konkurs został rozstrzygnięty. Dzieci z całej Polski nadesłały imponującą liczbę prac - 10.480! W wielu placówkach prace były wstępnie selekcjonowane, co oznacza, że liczba uczestników była znacznie większa. Sposób przedstawiania nietoperzy świadczył o tym, iż dzieci na ogół nie mają uprzedzeń do tych tajemniczych zwierząt i bardzo często darzą je sympatią. Nagrodzono i wyróżniono w sumie 132 prace. Najciekawsze rysunki (378) zostały zakwalifikowane do udziału w wystawie pokonkursowej, która prezentowana była od 30 maja do 30 czerwca na terenie Starego ZOO w Poznaniu, w nastrojowym pomieszczeniu wystawienniczym o nazwie „Grota”. Przedstawiono tam miejsca, w których możemy spotkać nietoperze (las, piwnica, strych i jaskinia). Makiety nietoperzy oraz atrakcyjne zdjęcia tych ssaków były jej znakomitym uzupełnieniem. Na wystawie można było usłyszeć unikalne nagrania głosów nietoperzy. Otwarcie wystawy połączone było z festynem poświęconym nietoperzom.
Redakcja
Sponsorami Konkursu byli: Fundacja Bankowa im. L. Kronenberga, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, Ministerstwo Edukacji Narodowej oraz Ministerstwo Kultury i Sztuki.
Nocek łydkowłosy w Tatrach
Na początku stycznia br. biolodzy z PTOP „Salamandra” przeprowadzili siódmy już spis nietoperzy hibernujących w wybranych jaskiniach tatrzańskich. Ponownie udało się znaleźć osobniki trzech stosunkowo rzadkich w Tatrach (a dość licznych np. w Poznaniu) gatunków: nocka Natterera (Myotis nattereri), nocka rudego (Myotis daubentoni) i mopka (Barbastella barbastellus). Przedstawicieli tych gatunków kilkukrotnie udało się spotkać w tamtejszych jaskiniach już w trakcie poprzednich inwentaryzacji. Najciekawszym wynikiem zimowego obozu było jednak stwierdzenie zimowania w jaskini Magurskiej 2 osobników nocka łydkowłosego (Myotis dasycneme). Do tej pory o występowaniu tego gatunku w Tatrach świadczyły przede wszystkim znajdowane szczątki kostne. Prawdopodobnie żywe osobniki notowane były ostatnio w 1867 roku przez Antoniego Kocyana. Ponowne stwierdzenie nocka łydkowłosego jest więc bardzo cenną informacją naukową.
Redakcja
„Batmanówka” w Kopankach
2 czerwca nastąpiło uroczyste otwarcie utworzonego przez PTOP „Salamandra”, pierwszego w Polsce i jednego z pierwszych w Europie punktu obserwacyjnego kolonii rozrodczej nietoperzy. Zlokalizowany on jest w liczącej ponad sto lat Szkole Podstawowej w Kopankach (gm. Opalenica). Jej strych na swoje letnie schronienie od wielu lat wybiera około 300 nocków dużych (Myotis myotis) - jednych z największych występujących w Polsce nietoperzy. Gatunek ten znajduje się na Europejskiej Czerwonej Liście Roślin i Zwierząt Zagrożonych Wyginięciem w Skali Światowej. Kolonia nocków dużych w Kopankach jest jedną z największych w Wielkopolsce i znaczącą w skali kraju.
Dla gości uczestniczących w uroczystości otwarcia „Batmanówki” przygotowano poczęstunek
Fot. Andrzej Gawlak
Ze względu na planowany remont strychu, kolonii tej groziło unicestwienie. Dzięki współpracy z władzami Szkoły i Gminy udało się tak dopasować termin (zima) i sposób (np. nie używanie toksycznych impregnatów do drewna) remontu, że nietoperze nie ucierpiały. Jednocześnie wydzielono niewielkie pomieszczenie poniżej strychu, w którego stropie wykonano przezroczystą kopułę. Znajduje się ona niemal bezpośrednio pod miejscem, w którym wiszą nietoperze. Przez ową kopułę można obserwować zwierzęta bez ich niepokojenia - samemu nie będąc widzianym. Nietoperze są oświetlone światłem padającym przez niewielkie okienko na strychu, a w razie potrzeby także specjalnymi, czerwonymi lampami.
Miejsce, z którego można obserwować nietoperze, oddzielone jest od strychu przejrzystą kopułą
Fot. Andrzej Kepel
W uroczystości otwarcia Obserwatorium Nietoperzy „Batmanówka” wzięli udział przedstawiciele władz wojewódzkich, powiatowych i gminnych, Lasów Państwowych, kierownictwo placówek oświatowych oraz kulturalnych Miasta i Gminy Opalenica, dyrektorzy okolicznych szkół i przedstawiciele mieszkańców Kopanek. Tablicę informacyjną przy wejściu do Szkoły odsłonili reprezentanci trzech szczebli władz: Grażyna Smolibowska-Hruszka - Wicedyrektor Wydziału Ochrony Środowiska Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego, Joel Matuszek - Starosta Powiatu Nowotomyskiego i Ryszard Napierała - Burmistrz Miasta i Gminy Opalenica. Następnie uczestnicy wysłuchali okolicznościowego wykładu na temat biologii, znaczenia i ochrony nietoperzy. Największym jednak zainteresowaniem cieszyli się bohaterowie dnia - mieszkające na strychu nocki duże.
Budynek szkoły w Kopankach
Fot. Andrzej Gawlak
Utworzenie Obserwatorium, umożliwiającego wszystkim zainteresowanym całkowicie bezpieczne dla nietoperzy podglądanie ich życia, jest dobrym przykładem połączenia praktycznej ochrony przyrody z edukacją przyrodniczą oraz promocją turystyki ekologicznej. Uczniowie szkoły w Kopankach włączyli się do prowadzonego przez PTOP „Salamandra” programu „Szkolne Ostoje Przyrody”. Planują oni przeprowadzenie w pobliżu szkoły ścieżki przyrodniczej i utworzenie własnej Ostoi Przyrody. W ten sposób dzięki ochronie nietoperzy udało się zaktywizować lokalną społeczność do działań na rzecz ochrony przyrody. Przy okazji mało znana wieś zyskała unikalną w skali kraju atrakcję turystyczną, mogącą przyczynić się do promowania gminy.
Metalowa tablica umieszczona przy wejściu do szkoły w Kopankach
Fot. Andrzej Gawlak
Uroczystość otwarcia „Batmanówki” to dla „Salamandry” nie koniec pracy, lecz zapowiedź jej intensyfikacji. Bieżący rok przeznaczamy na „rozkręcenie” działalności Obserwatorium, które odwiedzać będą mogły wyłącznie grupy zorganizowane. Udostępnienie tego obiektu na większą skalę planujemy od przyszłego roku. Zostanie tam także zorganizowany punkt dydaktyczny, w którym będą prowadzone prelekcje, pokazy filmów i inne zajęcia z zakresu edukacji przyrodniczej.
Redakcja
Punkt obserwacyjny powstał w wyniku ścisłej współpracy Dyrekcji Szkoły Podstawowej w Kopankach i Zespołu Ekonomiczno-Administracyjnego Szkół Miasta i Gminy Opalenica ze specjalistami z Polskiego Towarzystwa Ochrony Przyrody „Salamandra”. Przedsięwzięcie sfinansowały wspólnie: Polskie Biuro Regionalnego Centrum Ekologicznego na Europę Środkową i Wschodnią oraz Miasto i Gmina Opalenica.
Nietoperzowy zawrót głowy
W styczniu tego roku „Salamandra” przeprowadziła zakrojoną na szeroką skalę akcję edukacyjno-informacyjną dotyczącą nietoperzy. Zwróciliśmy się przy okazji z apelem o zgłaszanie do naszego biura informacji na temat wszystkich miejsc występowania tych pożytecznych zwierząt. Odzew przeszedł nasze oczekiwania! Zgłoszono nam dziesiątki stanowisk zimowego i letniego przebywania nietoperzy. Informacje te nadchodziły z różnych, często bardzo odległych stron Polski. Przez pierwszy tydzień po ukazaniu się naszego komunikatu w ogólnopolskich mediach, telefony w biurze po prostu się „urywały”! Bardzo cieszył nas ten pozytywny oddźwięk. Łącznie z wynikami zeszłorocznej akcji ankietowej, otrzymaliśmy wiadomości o ok. 300 nieznanych dotąd stanowiskach nietoperzy. Miejsca te są obecnie przez nas lub przez zaprzyjaźnionych chiropterologów z innych ośrodków, kolejno kontrolowane. Niektóre z nich objęto ochronnymi działaniami interwencyjnymi. Do osób, które przysłały informacje o występowaniu nietoperzy, wysłano specjalny list z podziękowaniami oraz ulotkę na temat nietoperzy i ich ochrony.
Redakcja
Więcej artykułów…
Aktualny numer: 2/2023
