Kodeks etyczny fotografii przyrodniczej ZPFP

Fotografując przyrodę, musimy zawsze pamiętać o pewnych zasadach. Pozwoli nam to uniknąć błędów, mogących się przyczynić do nieodwracalnej w skutkach szkody. Związek Polskich Fotografów Przyrody opracował kodeks etyczny, którym powinni się kierować nie tylko członkowie i kandydaci Stowarzyszenia, ale wszyscy fotografujący przyrodę. Został on przyjęty na Zjeździe Delegatów ZPFP, 19 czerwca 2004 roku. Poniżej przedstawiamy jego najważniejsze fragmenty*.

1. Przesłanie

Fotografując dziką przyrodę powinniśmy pamiętać, że życie, rozwój i funkcjonowanie, czyli najszerzej pojęte dobro uwiecznianego obiektu i jego środowiska, są znacznie ważniejsze od wykonania zdjęcia. <...>

2. Obowiązki wynikające z przynależności do Międzynarodowej Federacji Fotografii Przyrodniczej IFWP

<...>

Fotografia przyrodnicza polega na uwiecznianiu obrazów natury, w tym dzikich zwierząt żyjących na swobodzie, w ich naturalnym środowisku.

• Podstawowym dobrem fotografii przyrodniczej jest płynący ze zdjęć przekaz służący informacji i edukacji przyrodniczej.
• Fotograf przyrody jest zobowiązany do poszukiwań estetycznych, których celem jest podkreślanie piękna natury.
• Fotografia przyrodnicza powinna jednak potępiać egoistyczne poszukiwania fotograficznych sensacji.
• W terenie, na pierwszym miejscu muszą być stawiane: bezpieczeństwo zwierząt i niezakłócanie ich życia, zwłaszcza w okresie rozrodczym.
• Fotografia przyrodnicza jest działalnością, do której trzeba się wcześniej przygotować i która wymaga cierpliwości oraz znajomości tematu.

3. Fotografowanie a przepisy prawne

Należy przestrzegać aktualnego prawa, które dotyczy fotografii przyrodniczej i ochrony przyrody, a także respektować wymagania dotyczące uzyskiwania właściwych zezwoleń na fotografowanie na obszarach chronionych lub chronionych gatunków zwierząt. <...>

4. Szacunek dla miejsca

Wykonanie niektórych fotografii wymaga wprowadzenia drobnych zmian w otoczeniu, np. usunięcia elementów zakłócających kompozycję obrazu. Zawsze w takich sytuacjach trzeba wykazywać się szacunkiem dla miejsca i żyjących w nim organizmów. <...>

5. Fotografowanie roślin i grzybów

Uwagi z punktu „Szacunek dla miejsca” w szczególnym stopniu dotyczą fotografowania roślin i grzybów w warunkach naturalnych. Żaden przedstawiciel rzadkiego gatunku nie powinien być wykopywany ani zrywany <...>. Niedopuszczalne jest przekształcanie (wydeptywanie, usuwanie, ścinanie, wygniatanie itp.) otoczenia obiektów objętych ochroną gatunkową dla uzyskania lepszego zdjęcia. <...>

6. Fotografowanie zwierząt

W przypadku zdjęć, w których istotne elementy zostały dodane, usunięte lub zmienione, należy to wyraźnie zaznaczyć
Fot. Andrzej Kepel

Fotograf powinien jak najlepiej znać biologię fotografowanego obiektu: im gatunek jest bardziej wrażliwy lub zagrożony, tym większa powinna być wiedza o nim oraz ostrożność w postępowaniu. <...>

• <...> Jeśli nie dysponuje się odpowiednim sprzętem, w pewnych sytuacjach należy raczej rezygnować z fotografowania niż stwarzać ryzyko spowodowania szkód.

• Odtwarzanie głosów zwierząt wymaga ostrożności w okresie godowym i nie powinno mieć miejsca blisko gniazda. Należy unikać stosowania tej metody na zajętych terytoriach godowych <...>.

• Odpowiednie dokarmianie lub stosowanie pojników może stanowić skuteczny sposób na przywabienie zwierząt. W większości przypadków przynosi im jednak więcej szkody niż pożytku. Dlatego metody te dla celów fotografii przyrodniczej należy stosować z dużym umiarem. <...>

• Jest rzeczą wielkiej wagi, by zdjęcia ptaków na gniazdach, zwłaszcza gatunków nie tolerujących bliskiej obecności człowieka, były wykonywane tylko przez tych, którzy mają dużą wiedzę o zachowaniach ptaków w okresie godowym i właściwe zezwolenia. <...> Nie wolno wyjmować z gniazda piskląt w celu wykonania aranżowanej fotografii.

• Nie należy zakłócać spokoju zwierząt w miejscach snu, odpoczynku. Bezwarunkowo trzeba uszanować zimową hibernację, ponieważ wszelka ingerencja w tym czasie może zagrozić życiu zwierząt. <...> Zakazane jest fotografowanie nietoperzy hibernujących lub znajdujących się w koloniach rozrodczych bez zezwoleń właściwych władz. <...>

7. Fotografowanie w warunkach nienaturalnych

Fotografie obiektów wychowanych w domu, uwięzionych, hodowlanych czy jakkolwiek inaczej kontrolowanych nigdy nie powinny być opisywane jako zdjęcia zwierząt dzikich. <...> Eksponaty muzealne, nawet bardzo dobrze zachowane, nie mogą być przedstawiane jak żywe <...>. Zwierzęta kręgowe nie powinny być podczas fotografowania w jakikolwiek sposób unieruchamiane <...>

8. Informacje towarzyszące fotografiom

Publikując lub wystawiając fotografie gatunków rzadkich lub zagrożonych należy zachować roztropność przy ujawnianiu dokładnego miejsca ich wykonania. <...> Należy podawać odpowiednią informację, jeśli fotografie zostały wykonane w warunkach aranżowanych, przedstawiają kompozycje lub zachowania wykreowane przez człowieka a nie naturę; sfotografowano martwe eksponaty lub obiekty w niewoli; fotografie zostały przekształcone w poważnym stopniu technikami tradycyjnymi lub cyfrowymi <...>.

Należy z największą ostrożnością wykorzystywać do zilustrowania walorów przyrodniczych jakiegoś obszaru lub obiektu zdjęcia wykonane w innym miejscu. <...>

9. Człowiek i jego oddziaływanie na naturę

Zadaniem fotografii przyrodniczej jest <...> również dokumentacja i prezentacja <...> przejawów dewastacji lub przykładów ochrony przyrody. Niedopuszczalne jest podejmowanie, aranżowanie czy zachęcanie do działań szkodzących przyrodzie, w celu uzyskania zdjęcia prezentującego takie działania lub ich skutki.

10. Przesłanie końcowe

Rozwój cywilizacji zazwyczaj wpływa niekorzystnie na przyrodę, czasami przyczyniając się do nieodwracalnych zmian w środowisku. Niech pasjonaci i rzemieślnicy fotografii przyrodniczej uwieczniają świat natury z poszanowaniem go, w sposób odpowiedzialny, nie dodając kolejnych szkód.

Redakcja

*) Pełna wersja kodeksu znajduje się w Internecie pod adresem www.zpfp.pl/kodeks.htm.