XII Ogólnopolska Konferencja Chiropterologiczna

Jeden z posterów zaprezentowanych podczas konferencji w Krzydlinie Małej
Fot. Magdalena Gmaj

W listopadzie, w Krzydlinie Małej w pobliżu Wrocławia, odbyła się Ogólnopolska Konferencja Chiropterologiczna (OKCh). Tym razem zorganizowało ją Polskie Towarzystwo Przyjaciół Przyrody „pro Natura”. Wzięło w niej udział kilkunastu członków „Salamandry” - zarówno z Poznania, jak i z naszych Kół w Gdańsku i Szczecinie. Przedstawiliśmy łącznie 9 wystąpień (posterów i referatów).

Gospodarze tegorocznej konferencji przygotowali ją perfekcyjnie. Chiropterolodzy, którzy mieli okazję uczestniczyć we wszystkich dotychczasowych OKCh zgodnie podkreślają, że ta była przygotowana najlepiej i wyróżniała się najwyższym poziomem merytorycznym. Ponieważ ustalono, że kolejną konferencję (w roku 1999) zorganizuje... „Salamandra”, będziemy się musieli bardzo starać, aby osiągnąć zbliżony poziom. Na szczęście wiemy, że możemy liczyć na niezawodną pomoc naszych członków.

Redakcja

Letnie kolonie nietoperzy

Latem 1998 r. podjęliśmy akcję wstępnej inwentaryzacji letnich kryjówek nietoperzy w Wielkopolsce oraz na Pomorzu Zachodnim. Jest to pierwsza część kompleksowego programu ochrony tych ssaków na omawianym terenie. Badania opierały się głównie na dwóch rodzajach działań - obozach chiropterologicznych (patrz str. 3) oraz akcji ankietowej. Formularz ankietowy rozesłano do Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych w Pile i Poznaniu, Kuratoriów Oświaty w Pile i Poznaniu, Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w Poznaniu, Wojewódzkiego Sejmiku Samorządowego w Poznaniu, Energetyki Poznańskiej, Kurii Arcybiskupiej w Poznaniu oraz Dowództwa Śląskiego Okręgu Wojskowego we Wrocławiu. Instytucje te rozpropagowały go w podległych im jednostkach.

W wyniku dotychczas podjętych prac udało się uzyskać informacje o 158 letnich miejscach przebywania nietoperzy. Z tego do tej pory skontrolowano i potwierdzono obecność nietoperzy w 25 obiektach. Najliczniej reprezentowanymi gatunkami były: nocek duży (Myotis myotis) i mroczek późny (Eptesicus serotinus). Ponadto zlokalizowano kolonie lub miejsca letniego przebywania pojedynczych osobników: nocka wąsatka/Brandta (Myotis mystacinus/brandti), gacka brunatnego (Plecotus auritus), gacka szarego (Plecotus austriacus), borowca wielkiego (Nyctalus noctula) i karlika (Pipistrellus sp.).

Redakcja

PTOP „Salamandra” dziękuje wyżej wymienionym instytucjom oraz wszystkim osobom, które pomogły w rozpoczęciu tego programu badawczo-ochronnego. W szczególności dziękujemy fundacji Polskie Biuro REC za wsparcie finansowe, bez którego przeprowadzenie tych badań byłoby niemożliwe.

Ośrodek Badania i Ochrony Nietoperzy

Trwają prace remontowo-adaptacyjne w Forcie IIa przekazanym nam w użytkowanie przez władze Poznania. Powstanie tam Ośrodek Badania i Ochrony Nietoperzy PTOP „Salamandra”. W jednym z pomieszczeń zostanie także stworzona sala prelekcyjna, która ułatwi nam prowadzenie działalności edukacyjnej. Wykonano najważniejsze prace budowlane, naprawiono częściowo spalony most zwodzony, założono instalację elektryczną. Obecnie odtwarzamy sanitariaty. Aby ośrodek mógł powstać, musimy jeszcze zdobyć sporo środków na jego wykończenie i wyposażenie. Kiedy i w jakim stopniu to się uda - zależy od hojności sponsorów. Jeśli ktoś miałby możliwość wesprzeć te działania, będziemy bardzo wdzięczni za pomoc.

Redakcja

Głównym sponsorem prac remontowych jest Fundacja EkoFundusz. Wspiera je także Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu.

Ochrona zimowisk nietoperzy

Projekt ochrony zimowisk nietoperzy jest kontynuowany. Te z poznańskich fortów, które nie zostały przez nas zabezpieczone w ubiegłym roku, okratowaliśmy tego lata. Niestety, część zabezpieczeń jest niszczona przez „poszukiwaczy przygód”. Prowadzimy ciągłą kontrolę fortów i naprawiamy uszkodzenia. Można powiedzieć, że od tego roku, pomimo zdarzających się aktów wandalizmu, wszystkie ważniejsze zimowiska nietoperzy w Poznaniu są dość dobrze chronione.

Nocek Bechsteina (Myotis bechsteini) - rzadki gatunek nietoperza. Można go m.in. spotkać zimującego w Rezerwacie „Nietoperek”.
Fot. Andrzej Kepel

W tych fragmentach fortyfikacji, w których niekorzystne warunki mikroklimatyczne (przewiewy, przemarzanie) uniemożliwiały zimowanie nietoperzy, przeprowadziliśmy akcję przesłaniania części otworów za pomocą styropianowych płyt. Niektóre otwory trzeba było także zamurować.

Udało się przekonać władze Poznania do zrezygnowania z planów wyburzenia schronu w Parku Sołackim - stanowiącego również zimowisko nietoperzy. Jeszcze przed nastaniem mrozów zabezpieczono za pomocą kraty także ten obiekt. Wiosną będziemy kontynuować prace przy tym schronie, aby jego wygląd zewnętrzny nie szpecił parku.

„Salamandra” stała się jesienią tego roku właścicielem Fortu Va. Zimowisko to zostało już przez nas wcześniej zabezpieczone. Obecnie w części pomieszczeń prowadzone są przez naszych wolontariuszy szczegółowe obserwacje obejmujące zimujące nietoperze oraz zmiany warunków mikroklimatycznych. Po zakończeniu sezonu zimowego wyniki badań zostaną podsumowane i opracujemy szczegółowy plan zagospodarowania tego obiektu.

Nasze działania dotyczące badania i ochrony zimowisk nietoperzy nie ograniczają się wyłącznie do Poznania. Przymierzamy się m.in. do zabezpieczenia ważnego hibernakulum w jednym z umocnień Wału Pomorskiego. Nasze Koło w Szczecinie planuje objęcie ochroną zimowisk nietoperzy w tym mieście. Posiadamy też sporą kartotekę zimowisk zgłoszonych z terenu Wielkopolski i Pomorza Zachodniego. Tej zimy planujemy objąć je wszystkie kontrolą i wytypować kilka takich, które w pierwszej kolejności wymagają zabezpieczenia. Jak co roku w okolicach Sylwestra odbędzie się też obóz w Tatrach, podczas którego będzie kontynuowany monitoring zimowisk nietoperzy w wybranych jaskiniach.

Trwają prace nad opracowaniem planu ochrony największego polskiego zimowiska nietoperzy w Międzyrzeckim Rejonie Umocnionym. Część tych podziemi objęta jest ochroną rezerwatową (Rezerwat „Nietoperek”). Projekt utworzenia rezerwatu („Nietoperek II”) w pozostałej części MRU jest od dawna gotowy i czeka jedynie na zatwierdzenie. Plan ochrony tego obiektu przygotowują chiropterolodzy z Wrocławia. „Salamandra” wspólnie z wrocławską organizacją PTPP „pro Natura” prowadzi tej zimy trzykrotne, dokładne inwentaryzacje nietoperzy zimujących w tym kompleksie podziemi (liczba hibernujących zwierząt dochodzi tam do ok. 30.000). Wyniki będą przydatne do prawidłowego zaplanowania działań ochronnych. Ze względu na wyjątkową cenność tego zimowiska, w akcjach liczenia mogą brać udział wyłącznie osoby ze sporym doświadczeniem chiropterologicznym. Na szczęście takich osób w naszym Towarzystwie nie brakuje.

Jak zwykle - również tego roku prosimy o zgłaszanie do „Salamandry” wszystkich znanych miejsc zimowania nietoperzy (również tych spoza Wielkopolski). Zapraszamy także do współpracy osoby chcące pomóc w zimowej akcji kontroli zimowisk.

Redakcja

Sponsorem strategicznym projektu ochrony zimowisk nietoperzy jest Fundacja EkoFundusz. Działania te wspierają także finansowo Wojewódzki i Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu.