Przyszłość IWC – ochrona wielorybów czy wielorybnictwa?

Międzynarodowa Komisja Wielorybnicza (IWC) stoi obecnie na rozdrożu. Lobby skupionych wokół Japonii państw popierających wielorybnictwo w ostatnich latach regularnie rosło w siłę i coraz natarczywiej domaga się przywrócenia komercyjnych polowań na wieloryby. W praktyce niemal paraliżuje to prace tej Komisji.

Czy humbaki wkrótce znów staną się przedmiotem komercyjnych polowań?
Fot. Andrzej Kepel

W dniach 9–11 marca w Rzymie odbyło się Międzysesyjne Spotkanie Komisji dot. Przyszłości IWC, w którym uczestniczyli przedstawiciele 49 państw członkowskich oraz obserwatorzy z organizacji rządowych i pozarządowych. Status obserwatora miał także reprezentant Kanady, która nie jest członkiem Komisji. Choć Polska w tym roku nareszcie przystąpiła to IWC, na spotkaniu nie było jeszcze jej oficjalnej delegacji. Miałam okazję uczestniczyć w tym spotkaniu jako reprezentant „Salamandry” w ramach delegacji duńskiej organizacji Gesellschaft zum Schutz der Meeressäugetiere.

Państwa obecne na spotkaniu Grupy wstępnie przyjęły do wiadomości propozycję Przewodniczącego Williama Hogartha, nakreślającą warunki dalszego funkcjonowania IWC. Propozycja ta budzi jednak wiele wątpliwości większości państw, w związku z czym nie przeprowadzono szerokiej dyskusji nad zaproponowanymi warunkami. Dopuszcza ona m.in. na okres 5 lat polowania komercyjne w przybrzeżnych wodach Japonii. 26 obecnych na spotkaniu organizacji pozarządowych (w tym PTOP „Salamandra”) podpisało dokument wyrażający opinię przeciwną takiemu pomysłowi na rozwiązanie impasu w pracach Komisji. Może on ich zdaniem jedynie pogłębić konflikt między państwami i doprowadzić do jeszcze większego kryzysu w roku 2014. Proponowane podejście nie wprowadza żadnego mechanizmu gwarantującego długoterminowe zarządzanie zasobami wielorybów i zapewniającego ich właściwy stan ochronny. Organizacje te uznały, że zgoda na taki kompromis jest tylko oddaleniem dzisiejszego impasu w IWC, który powróci jako jeszcze głębszy kryzys.

Zgoda na polowania w Japonii stanowiłaby odejście od dotychczasowego międzynarodowego zakazu polowań (obowiązującego od 1986 roku!), a propozycja Przewodniczącego wydaje się mieć na celu jedynie usatysfakcjonowanie Japonii, która nie wykazała żadnej woli załagodzenia konfliktu. Co więcej, przyznanie Japonii prawa do polowań komercyjnych otwiera drzwi innym krajom. Korea Pd. zapowiedziała, że jeśli Japonia uzyska taką zgodę, ona też będzie domagać się tego samego dla siebie. Propozycja Hogartha nie znalazła poparcia organizacji pozarządowych także w wielu innych punktach. M.in. zwrócono uwagę na konieczność stworzenia sanktuarium dla wielorybów na południowym Atlantyku, szczegółowego monitorowania polowań i nakładania sankcji za nielegalne działania, a także potrzebę skuteczniejszej ochrony małych waleni, które są celowo zabijane w wielu akwenach świata, co często zagraża ich lokalnym populacjom.

Podczas posiedzenia plenarnego udzielono głosu organizacjom pozarządowym, które miały możliwość wygłoszenia 5-minutowych oświadczeń. Przedstawiły je 3 organizacje prowielorybnicze i 3 pro-wielorybie. Organizacje zainteresowane ochroną waleni do zabrania głosu wytypowały przedstawicieli: Antarctic and Southern Ocean Coalition, Dolphin and Whale Action Network z Japonii oraz Norwegian Society for the Protection of Animals. Znamienne było to, że za ochroną wypowiadali się przedstawiciele organizacji z państw, których rządy popierają polowania.

Przedstawiony przez Hogartha scenariusz ma być głosowany przez państwa na 61 Spotkaniu Stron IWC w czerwcu 2009 r. Do tego czasu organizacje pozarządowe będą się starały przekonywać rządy i społeczeństwa o konieczności utrzymania bezwzględnego zakazu komercyjnych polowań na wieloryby oraz o niebezpieczeństwie zawierania kompromisów, które skutkują niepotrzebnym cierpieniem tych niezwykle inteligentnych zwierząt. Miejmy nadzieję, że nowy członek IWC – Polska – opowie się po stronie wielorybów.

Iwona Kuklik

Docieplanie bloków przyjazne przyrodzie

Docieplanie bloków mieszkalnych – odbywające się na masową skalę w całej Polsce – jest potrzebne i korzystne dla środowiska. Przyczynia się do oszczędzania energii. Ma ono jednak także ciemną stronę. Powoduje masowe zamurowywanie ptaków (zwłaszcza nielotnych piskląt) i nietoperzy w szczelinach i otworach docieplanych budynków, a także zanik miejsc schronień wykorzystywanych przez niektóre gatunki. Przy dobrej woli i wykorzystując istniejące przepisy, zagrożenie to można znacząco zredukować.

Docieplanie budynków bez podjęcia odpowiednich działań zapobiegawczych spełnia kryteria „szkody w środowisku” zdefiniowanej w prawie krajowym i wspólnotowym, jest bowiem przyczyną spadku liczebności (często wręcz zanikania) kilku chronionych gatunków zwierząt. Jest to szczególnie widoczne w przypadku 3 gatunków wykorzystujących na miejsca rozrodu lub schronienia wysokie budynki – jerzyków, sokołów pustułek i mroczków posrebrzanych. Tymczasem ze wspomnianych przepisów wynika obowiązek skutecznej ochrony tych zwierząt przed celowym lub przypadkowym zabijaniem, niszczeniem ich jaj oraz likwidacją miejsc ich rozrodu i odpoczynku.

Sposoby zapobiegania stratom powodowanym przez docieplanie są znane i wypróbowane w praktyce także w warunkach Polski. Składają się z dwóch grup działań. Pierwsza grupa to zapobieganie zamurowywaniu zwierząt w szczelinach. Osiąga się to poprzez odpowiedni dobór terminów prac, wcześniejsze właściwe zabezpieczenie szczelin lub przez kombinację tych dwóch metod. Druga, to montowanie pod lub na ocieplinę specjalnych skrzynek, stanowiących schronienia zastępcze, lub pozostawianie otworów pozwalających na wlot ptaków i nietoperzy do wcześniej istniejących schronień (np. szczelin dylatacyjnych).

Szczegółowe zasady ochrony ptaków i nietoperzy podczas docieplania budynków zostały opracowane przez PTOP „Salamandra” przy współpracy z PTPP „pro Natura”, na zlecenie Fundacji EkoFundusz. Są one wynikiem kilkuletnich doświadczeń w realizacji takich działań ochronnych. Obecnie są dostępne w Internecie (www.salamandra.org.pl), a wkrótce zapewne ukażą się także drukiem.

Andrzej Kepel

Internet – problem zagrożonych gatunków?

Pod koniec lutego br. Sekretariat Konwencji Waszyngtońskiej zorganizował w Vancouver w Kanadzie warsztaty poświęcone problemowi handlu okazami CITES w Internecie. W warsztatach, oprócz oficjalnych delegatów z Argentyny, Chin, Czech, Francji, Ghany, Holandii, Kanady, Kenii, Madagaskaru, Niemiec, Polski, Singapuru, Stanów Zjednoczonych, Szwajcarii oraz Wielkiej Brytanii, udział wzięli także przedstawiciele organizacji pozarządowych, takich jak IFAW, TRAFFIC czy... PTOP „Salamandra”.

W Vancouver próbowano znaleźć odpowiedź na pytanie, czy handel okazami gatunków ujętych w załącznikach do Konwencji Waszyngtońskiej jest dla nich faktycznie poważnym zagrożeniem, oraz czy jest ona odpowiednim narzędziem do regulowania takiego handlu. Należy pamiętać, że w Konwencji o Międzynarodowym Handlu Dzikimi Zwierzętami i Roślinami Gatunków Zagrożonych Wyginięciem przyjęto specyficzną definicję słowa „handel”, która znacząco odbiega od ogólnie przyjętego znaczenia tego rzeczownika. W rozumieniu CITES „handel” oznacza przewożenie okazów określonych gatunków przez granice państwowe. Opierając się na tej definicji przedstawiciele Sekretariatu sugerowali, że oferowanie sprzedaży okazów CITES w Internecie nie nosi znamion handlu w rozumieniu Konwencji Waszyngtońskiej i przez to zjawisko to powinno być poza sferą jej zainteresowania. Stanowisko to podzielane było przez przedstawicieli USA, Kanady i Wielkiej Brytanii. Część spośród pozostałych uczestników warsztatów (w tym przedstawiciele z Polski) wskazywała na międzynarodowy charakter handlu internetowego, a przez to na konieczność podjęcia w ramach Konwencji działań regulujących taki handel.

W rezultacie ścierania się tych dwóch odmiennych stanowisk stworzono wstępne zalecenia, będące podsumowaniem warsztatów. W ich skład wchodzą zarówno zalecenia „miękkie” – np. o konieczności prowadzenia monitoringu internetowego handlu okazami chronionymi na mocy Konwencji czy też edukacji społeczeństwa w tym zakresie, jak „twarde” – np. wskazujące na konieczność stworzenia specjalnych jednostek zajmujących się zwalczaniem nielegalnego handlu okazami CITES w Internecie. Wyniki warsztatów przedstawione zostaną Stałej Komisji Konwencji Waszyngtońskiej, która podejmie decyzję co do dalszego postępowania z tym problemem.

Borys Kala

Międzynarodowa wystawa CITES

Fot. Borys Kala

W lutym, na terenie centrum handlowego KING CROSS w Poznaniu, prezentowana była wystawa promująca zagadnienia związane z Konwencją o Międzynarodowym Handlu Dzikimi Zwierzętami i Roślinami Gatunków Zagrożonych Wyginięciem (CITES). Całość składała się z 20 plansz przedstawiających różne gatunki i wyższe grupy taksonomiczne objęte ochroną. Wystawa opracowana została przez PTOP „Salamandra”, we współpracy z CEEweb for Biodiversity – siecią przyrodniczych organizacji pozarządowych z Europy Środkowo-Wschodniej. Przedsięwzięcie to ma charakter międzynarodowy – wystawa wydrukowana została w 9 wersjach językowych. Obecnie poza Polską wystawę obejrzeć można w Bułgarii, Rumunii i na Słowacji. Od lipca prezentowana będzie również na Ukrainie, Węgrzech, w Chorwacji i Serbii. Większość zdjęć wykorzystanych na potrzeby tego przedsięwzięcia udostępnionych zostało bezpłatnie przez fotografów przyrody z różnych zakątków świata: Nowej Zelandii, RPA, Meksyku, Holandii, USA, Francji, Indii, Wielkiej Brytanii i oczywiście Polski. Serdecznie dziękujemy!

Borys Kala