Lęgi kląskawek w dolinie Noteci

Podstawowa wiedza na temat ptaków doliny Noteci opiera się głównie na badaniach prowadzonych na tym terenie w latach 80. Z powodu braku innych, nowszych danych, są one powszechnie cytowane, mimo że w wielu przypadkach informacje tam zawarte dawno straciły na aktualności. Grupa przyrodników z Nadnoteckiego Koła PTOP „Salamandra” od trzech lat regularnie prowadzi obserwacje na terenie ostoi ptaków Nadnoteckie Łęgi i jej okolic. Dzięki tym badaniom udało się znaleźć nowe stanowiska wielu gatunków ptaków. Bez wątpienia ciekawym odkryciem było stwierdzenie lęgów kląskawek (Saxicola torquata).

Czerwonopomarańczowa pierś nadaje samcowi kląskawki dostojny wygląd
Rys. Filip Solarek

Kląskawki mają charakterystyczne, barwne upierzenie, co szczególnie dobrze widać u samców tego gatunku. Czarny wierzch głowy i ciała kontrastuje u nich z białym kołnierzykiem i intensywnie pomarańczową piersią. Samica, jak to zwykle bywa u ptaków, jest znacznie skromniej ubarwiona. Jej upierzenie utrzymane jest w tonacji szarobrązowej. Młode ptaki kolorystycznie zbliżone są do samicy. Bardzo podobne do kląskawek, zarówno pod względem wyglądu, jak i zachowania, są pokląskwy (Saxicola rubetra) – pospolite ptaki łąk i nieużytków. Odzywają się podobnym „łit-łit-czyt”, jednak głos ten jest dużo delikatniejszy.

Kląskawka dotychczas bardzo rzadko zakładała gniazda na terenie Wielkopolski i równie rzadko udawało się odnotować jej obecność w czasie sezonowych wędrówek. Obecnie znajduje się w ekspansji, czyli w szybkim tempie zwiększa swój zasięg oraz liczebność. Do 1997 roku gnieździło się w naszym województwie około 35 par tych ptaków, a na 30 stanowiskach stwierdzono tylko pojedyncze osobniki i żadnych lęgów. W dostępnych publikacjach jest zaledwie kilka wzmianek na temat występowania kląskawki w dolinie Noteci. Jedyne pewne lęgi na tym terenie stwierdzono w latach 1992–1998 koło Czarnkowa. Najwięcej par gniazduje jednak w rejonie Leszna, Krotoszyna i Ostrowa.

Kląskawki preferują teren z licznymi pagórkami, obfitujący w nasłonecznione skarpy z pojedynczymi krzewami lub liniami energetycznymi. Jest to zwykle krajobraz silnie zmieniony przez człowieka lub wręcz antropogeniczny (nieużytki, ugory, tereny ruderalne, przydroża). Badania prowadzone w 2003 roku doprowadziły do znalezienia aż dwóch stanowisk tego gatunku – jednego w granicach administracyjnych Piły, drugiego w dolinie Noteci (pod wsią Biała w gminie Trzcianka). Kląskawki znalazły tu odpowiednie warunki do rozwoju. Te, które gniazdują nad Notecią, wybrały suchy nieużytek o powierzchni kilkudziesięciu hektarów, z trzech stron otoczony polnymi drogami, a z jednej przylegający do zarastających torfianek. W lipcu 2003 roku obserwowano tu początkowo tylko dorosłe osobniki (samca i samicę), a później również młode. Stanowisko w Pile to teren o skąpej roślinności, silnie nasłoneczniony, z przewagą niewielkich kilkuletnich zadrzewień sosnowych.

Badania ptaków nad Notecią będą kontynuowane w ciągu najbliższych kilku lat.

Jakub Glapan
Marek Maluśkiewicz