Gibraltar – małpi półwysep

Gibraltar to mały (6,5 km²) półwysep leżący na granicy Morza Śródziemnego i Oceanu Atlantyckiego, stanowiący terytorium zamorskie Wielkiej Brytanii. Ze względu na swoją niewielką powierzchnię oraz dużą liczbę ludności jest jednym z najgęściej zaludnionych obszarów. Na jeden kilometr kwadratowy przypada aż 4 425 osób! Charakterystycznym elementem budowy geologicznej półwyspu jest wapienna Skała Gibraltarska. Oprócz oczywistych walorów widokowych ma ona jeszcze jeden ciekawy aspekt. Jest miejscem występowania makaków – małp będących dumą Gibraltaru.

Makaki gibraltarskie są jedynymi żyjącymi na wolności małpami w Europie
Fot. Daniel Michalski

Makaki gibraltarskie (Macaca sylvanus) to towarzyscy i bardzo ciekawscy mieszkańcy Półwyspu Gibraltarskiego. Zamieszkują wspomnianą wcześniej, wysoką na 426 metrów Skałę Gibraltarską, gdzie tworzą niewielką i zarazem jedyną populację małp naczelnych na kontynencie europejskim. Obecnie ich liczbę szacuje się na około 160 osobników. Ci uroczy Brytyjczycy zamieszkują półwysep od wieków, jednak historia ich pochodzenia jest niejasna i z biegiem lat obrosła w legendy. Jedna z nich mówi o tym, iż w 1943 roku Winston Churchill wydał nakaz schwytania małp w Maroku i przywiezienia ich na Gibraltar, który podobno tak długo miał być terytorium brytyjskim, jak długo zamieszkiwały go makaki. Obecnie wyniki badań DNA wskazują, że małpy są potomkami dwóch niezależnych populacji pochodzących z Algierii i Maroka. Właśnie tam, na północy Afryki, występują naturalnie i podlegają ochronie gatunkowej.

Małpki stanowią ogromną atrakcję turystyczną Gibraltaru. Gdy nie śpią, większość czasu spędzają na zabawach lub wzajemnym czyszczeniu futra. A ponieważ są bardzo towarzyskie, więc często pozują też do zdjęć. Gibraltarczycy uważają jednak, że są złośliwe, zdarza się bowiem, że zapuszczając się zanadto do centrum, wyrządzają różne szkody. Choć na pierwszy rzut oka wydają się bardzo przyjazne, należy też pamiętać, że są to dzikie zwierzęta i zdenerwowane lub wystraszone mogą dotkliwie ugryźć!

W 1915 roku makaki zostały powierzone opiece armii. Żołnierze dbali o nie i regularnie dokarmiali. Obecnie pieczę nad nimi sprawuje rząd Gibraltaru, któremu pomaga w tym Gibraltarskie Towarzystwo Historii Naturalnej i Ornitologii. Małpy odżywiają się pokarmem dostępnym w naturze. Zajadają się głównie trawami, jagodami i owadami. Niekiedy jednak są dodatkowo dokarmiane przez pracowników rezerwatu. Obecnie liczebność makaków na Gibraltarze jest stała, dzięki dobrej opiece i ochronie. Stan naturalnej populacji afrykańskiej podlega za to silnym wahaniom. Ocenia się, że obecnie żyje tam od około 12 do 20 tysięcy osobników. Gatunek został wpisany do Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych. Mimo że polowania na makaki są surowo zabronione, zdarzają się przypadki kłusownictwa. Problem stanowi również niewyjaśniony brak przyrostu liczebności tych zwierząt.

Makaki są bardzo towarzyskie i ciekawskie
Fot. Daniel Michalski

Choć bardzo medialne, makaki nie są jednak jedynymi zwierzętami na Gibraltarze. W Zatoce Gibraltarskiej można obserwować wiele gatunków waleni, w tym delfiny. Półwysep, ze względu na swoje geograficzne położenie pomiędzy Europą a Afryką, jest ważnym punktem na szlaku migracji ptasich. Wiele ptaków gnieździ się w zajmującym sześć hektarów Gibraltarskim Ogrodzie Botanicznym „Alameda”, założonym w 1816 roku przez brytyjskiego gubernatora Gibraltaru, generała George’a Dona, aby żołnierze mogli odpocząć po służbie na łonie natury. Do najpospolitszych gatunków zaliczyć można: dzwońce (Carduelis chloris), kulczyki (Serinus serinus), kapturki (Sylvia atricapilla), dudki (Upupa epops) oraz dzierzby rudogłowe (Lanius senator).

Dzika fauna reprezentowana jest również przez gady (w tym gekony murowe Tarentola mauritanica i połozy podkowiaste Coluber hippocrepis) oraz nietoperze (podkasańce Schreibersa Miniopterus schreibersii i molosy europejskie Tadarida teniotis). Zwierzęta te zamieszkują zakątki ogrodu porośnięte przez mieszankę rodzimych i sprowadzonych z innych obszarów gatunków roślin. Obecnie ich liczba szacowana jest na 1900 gatunków, podgatunków oraz odmian. Za specjalność ogrodu uznać można sukulenty obejmujące ponad tysiąc okazów. Na szczególną uwagę zasługuje dracena smocza (Dracaena draco). W naturze jest to roślina bardzo rzadka, o małym zasięgu występowania. Swój ciekawy wygląd zawdzięcza zwartej koronie, kształtem przypominającej parasol.

Zadaniem ogrodu botanicznego na Gibraltarze, jak i każdego innego, jest nie tylko prezentowanie rzadkich oraz egzotycznych gatunków roślin. Obecnie ogrody stanowią swoiste refugia dla zagrożonych gatunków, centra bioróżnorodności, a pracownicy jednostek angażują się w działania ochroniarskie. Nie bez znaczenia jest także ich rola naukowa.

Warto odwiedzić ten wyjątkowy półwysep nie tylko ze względu na jego małpich mieszkańców.

Monika Gawałek
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Instytut Zoologii
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu