Niedopałki w ptasich gniazdach – trucizna czy lekarstwo?

Do budowy gniazd ptaki używają zazwyczaj naturalnych materiałów budowlanych w postaci gałązek, liści, piór czy mchu. Zdarza się jednak, że w swoje konstrukcje wplatają różne znalezione śmieci, które mogą stanowić ogromne zagrożenie dla piskląt. Szczególnie niebezpieczne są różnego rodzaju plastikowe sznurki, żyłki i druty mogące kaleczyć, a nawet uśmiercać wplątujące się w nie ptaki.

W gniazdach wróbli domowych dość powszechnie znajdowane są niedopałki papierosów, które prawdopodobnie mają chronić pisklęta przed pasożytami
Fot. Łukasz Łukasik

Ostatnio okazało się jednak, że być może nie wszystkie śmieci znoszone do gniazd są takie groźne. Ba! Niektóre mogą mieć nawet działanie korzystne! Naukowcy z Meksyku skupili swoją uwagę na niedopałkach papierosów, które są dość powszechnie znajdowane w ptasich budowlach. Wzięli pod lupę gniazda dwóch pospolitych amerykańskich gatunków – wróbla domowego (Passer domesticus) i dziwonii ogrodowej (Carpodacus mexicanus). Okazało się, że aż w 80–90% z nich znajdowały się niedopałki! Postawiono więc dość śmiałą hipotezę, że niedopałki w gnieździe odpędzają z niego pasożyty. Miałoby się tak dziać za sprawą nikotyny, która jest silnym repelentem dla bezkręgowców. Aby sprawdzić, czy tak jest istotnie, naukowcy przeprowadzili dwa eksperymenty. Pierwszy z nich polegał na sprawdzeniu, w których gniazdach jest mniej pasożytów: w tych z niedopałkami czy w tych, które są od nich wolne. Drugi miał bezpośrednio potwierdzić niechęć pasożytów do nikotyny znajdującej się w filtrach wypalonych papierosów. Aby to sprawdzić wkładano do gniazd filtry zużyte oraz czyste, z przyklejoną do nich taśmą klejącą oraz źródłem ciepła mającym wabić bezkręgowce. Po upływie dwudziestu minut pułapki wyjmowano i liczono przyklejone do taśmy pasożyty.

Po przeprowadzeniu pomiarów okazało się, że postawiona hipoteza była słuszna! Ptasie pasożyty zdecydowanie unikały niedopałków, chętniej siadając na czystych filtrach. Również pierwszy eksperyment dał pozytywne wyniki – okazało się, że im czystsze gniazdo, tym więcej w nim pasożytów.

Wyniki te pokazują, że ptaki, znosząc niedopałki do gniazd, mogą ograniczyć w nich liczbę pasożytów. Nie należy jednak pochopnie wyciągać wniosków i usprawiedliwiać tymi badaniami śmiecenia. Naukowcy podkreślają bowiem, że toksyczne związki zawarte w niedopałkach mogą szkodzić zdrowiu ptaków. Ale aby to potwierdzić, konieczne są dalsze badania. Ostatecznie może się okazać, że korzyści ze zwalczenia pasożytów są mniejsze niż utrata zdrowia na skutek styczności z toksynami.

Na podstawie badań: Suarez-Rodrıguez M, Lopez-Rull I, Macıas Garcia C (2012) Incorporation of Cigarette Butts into Nests Reduces est Ectoparasite Load in Urban Birds: New Ingredients for an Old Recipe? Biol Lett 9:20120931.

Krzysztof Dudek
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Instytut Zoologii
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu